Ekofuturium

• lokalizacja: Koszalin
• architekci: Przemo Łukasik, Łukasz Zagała, Frédéric Chartier, Pascale Dalix, Mickaël Hassani,
• współpraca autorska: Patrick Bourgeois, Dorota Pala, Izabela Moskal, Mateusz Robak, Maciej Urban, Greta Milstein, Sandra Przepiórkowska, Mateusz Grela,
• architektura krajobrazu: Kevin Michels
• wizualizacje: Walter Stefani, Claudio Canesso, Alessandro Bellini, Arnaud Maley
• powierzchnia działki: 23 003 m²
• powierzchnia zabudowy: 3 510 m²
• powierzchnia całkowita: 6 600 m²
• powierzchnia biologicznie czynna: 15 900 m² 
• projekt: 2025

Teren objęty konkursem to mocno eksponowany i widoczny z wielu perspektyw obszar. Od wielu lat czekał na właściwą interwencję architektoniczną, należną strefie wjazdowej do miasta oraz sąsiedztwu obiektów generujących ruch odwiedzających, takich jak: Politechnika Koszalińska (wraz z realizowanym obecnie budynkiem Cognitarium), Hala Widowiskowo-Sportowa czy Park Wodny, a także będącym przedpolem dla artystycznej wizytówki miasta – instalacji „Płonące Ptaki” Władysława Hasiora. Działkę porasta nieuporządkowana zieleń, z dużą ilością samosiejek, pośród których rosną również duże drzewa.  

Analizując mapę Koszalina i okolic można zauważyć, że obszar miasta aż w 40% jest pokryty przez tereny zielone, w skład których wchodzą w większości lasy. Przez centrum miasta przebiegają natomiast wyraźnie dwa korytarze ekologiczne. Pierwszy z nich, usytuowany w kierunku północ-południe, wzdłuż rzeki Dzierżęcinki, a drugi w kierunku wschód-zachód, od centrum miasta w kierunku terenów leśnych we wschodniej części miasta – aż do wsi Sianowo. 

Współczesne systemy przyrodnicze miast dążą do połączenia terenów kształtujących zieleń miejską, zarówno tych od dawna wpisanych w strukturę miasta, takich jak parki czy ogrody, jak i terenów powstałych w stosunkowo niedawnym czasie.  

Takie założenie pozwoliło nam myśleć, że wpisanie projektowanego obiektu Ekofuturium w uzupełnianą o kolejne zasoby zieloną infrastrukturę, będzie zabiegiem wartościowym nie tylko dla okolicznych terenów, ale jego oddziaływanie będzie odczuwalne w skali całego miasta a także regionu. 

IDEA 

Główną ideą projektu jest wzmocnienie błękitno-zielonej infrastruktury Koszalina, poprzez rozszerzenie połączeń pomiędzy terenami leśnymi a historycznym centrum miasta. 

Lokalizacja projektowanego budynku Ekofuturium została wyznaczona w oparciu o analizę dendrologiczną – w miejscu terenu niezadrzewionego, zachowując istniejące drzewa w możliwie maksymalnym stopniu.  Zorganizowanie głównych funkcji budynku wokół dziedzińców umożliwia bezpośredni kontakt z naturą we wszystkich przestrzeniach ekspozycyjnych. Nowa architektura ma się wpisać w otaczającą zieleń oraz powinna zamknąć oś widokową i komunikacyjną z sąsiadującym budynkiem Cognitarium.  

Zagospodarowanie terenu wokół Ekofuturium będzie przestrzenią ogólnodostępną, otwartą, która konsekwentnie wpisuje się w osie komunikacji pieszej wschód-zachód – od centrum, w kierunku terenów leśnych znajdujących się we wschodniej części miasta.  

Jako inspiracja w projekcie posłużył las oraz wykorzystanie prostokreślnej siatki do planowania nasadzeń czy założeń takich, jak występujące w obszarze miejskim ogródki działkowe. Zarówno proces regeneracji lasu jak i struktura ogródków wyznaczane są na ortogonalnej siatce. Siatka wytyczona dla nowych nasadzeń, kontynuowana jest w miejscu planowanej zabudowy – przechodzi w siatkę konstrukcyjną projektowanego budynku. Sposób, w jaki budynek został wkomponowany w krajobraz oznacza, że istniejąca roślinność może zostać zachowana w jak największym stopniu.  

Powierzchnia terenu, zajęta przez budynek zostanie zwrócona środowisku w postaci zielonej powierzchni dachu, na której zaplanowano stworzenie ostoi dla ptaków. Duży podmokły obszar, ruchomy krajobraz zmieniający się wraz z opadami deszczu, stanowić będzie ekologiczny punkt przystankowy w sieci obszarów przyrodniczych i rezerwatów wokół Koszalina, a punkt widokowy i stanowisko obserwacyjne z budynku będzie dodatkową atrakcją dla odwiedzających Ekofuturium. 

Zaprojektowany park leśny będzie pełnił funkcję edukacyjną (Ogród Doświadczeń) i rekreacyjną, w bezpośrednim sąsiedztwie budynków Politechniki, Cognitarium i Hali Widowiskowo-Sportowej. Założenie parku jest okazją do przeprowadzenia procesu renaturyzacji i zaproszenia mieszkańców Koszalina do wspólnej inicjatywy – sadzenia lasu miejskiego. Każde posadzone drzewo może być oznakowane i odnosić się do osób, które je posadziły, jako symbole społeczne. Wzdłuż alejek spacerowych, na kilku tematycznych polanach znajdą się elementy krajobrazu promujące bioróżnorodność i edukację przyrodniczą oraz założenia planowanego dla Ekofuturium Ogrodu Doświadczeń. 

Jednoznaczne połączenie wizualne parku leśnego i budynku daje potencjał o znaczeniu ponadregionalnym. Efektowna forma, ale bardzo oszczędna bryła, w połączeniu z wysokiej jakości materiałami, wzbogaca i uzupełnia wizję Koszalina jako miasta innowacji. Obiekt zatem może aspirować do rangi nowej ikony Koszalina.

Zamierzeniem projektowym nie jest rywalizacja z bryłą realizowanego już obecnie Cognitarium, wręcz przeciwnie: Cognitarium, z jego bardziej wewnętrzną, zamkniętą koncepcją, dobrze współgra z ideą otwarcia budynku na zewnątrz. Projektowany budynek, osadzony w sercu lasu, z wyraźnie horyzontalnym układem, nie dominuje nad otoczeniem, lecz staje się jego częścią. Budynek został zaprojektowany z myślą o szacunku do przyrody i wkomponowaniu się w jej naturalny rytm. Z kolei bliskość infrastruktury miejskiej pozwala myśleć, że projekt jest nie tylko funkcjonalny, ale także zgodny z potrzebami dynamicznie rozwijającego się środowiska akademickiego.

ROZWIĄZANIA FUNKCJONALNO-UŻYTKOWE 

Budynek o wyraźnym układzie horyzontalnym, organizuje wewnętrzne funkcje wokół dziedzińców, które umożliwiają bezpośredni kontakt z naturą we wszystkich przestrzeniach ekspozycyjnych. Elewacje budynku zaprojektowano jako ściany kurtynowe, pozwalające na ciągłą korespondencję wnętrza z otoczeniem. Wraz z przemieszczaniem się na kolejne kondygnacje budynku, widoczne są kolejne partie otaczającego lasu.  

Elementy funkcjonalne budynku są scentralizowane i tak kompaktowe, jak to tylko możliwe przy założonym programie funkcjonalno-użytkowym. Sale ekspozycyjne oraz pomieszczenia części badawczej zlokalizowano na parterze. Są dostępne bezpośrednio ze strefy wejściowej, w obrębie której zaplanowano również kawiarnię. Sale ekspozycyjne zostały zaprojektowane jako duże, prostoliniowe otwarte przestrzenie, na ortogonalnej siatce, aby w przyszłości można było je łatwo przekształcić dla innych celów.  

Na pierwszym piętrze zlokalizowano część szkoleniowo-konferencyjną oraz zespół pomieszczeń biurowych, a ostatnią kondygnację, powyżej zielonego dachu, stanowi audytorium wraz z tarasem obserwacyjnym, z którego rozpościera się widok na korony drzew oraz zielony dach. Na poziom dachu można również dotrzeć bezpośrednio z patio wejściowego, poprzez monumentalną galerię widokową dostępną publicznie. Przeszklona elewacja zimowego tarasu obserwacyjnego zostanie pokryta sitodrukiem, w celu zapewnienia bezpieczeństwa przelatujących ptaków. 

Powierzchnia zielonego dachu, który w zamierzeniu ma stanowić azyl dla ptaków i owadów, zostanie urządzona z poszanowaniem dla bioróżnorodności. Dostęp do powierzchni zielonej jest zarezerwowany dla zwierząt, a rola odwiedzającego ogranicza się tylko do roli obserwatora.  

Z uwagi na przeznaczenie dachu, wszystkie urządzenia techniczne, będą lokalizowane na kondygnacji podziemnej. W podziemiu zaprogramowano również parking, pomieszczenia magazynowe i warsztatowe dla przygotowania ekspozycji, oraz techniczne, niezbędne dla infrastruktury budynkowej.  

Dojazd do obiektu zaprojektowano od strony ulicy Chrząszczyńskiego. Układ komunikacyjny zorganizowany jest od strony północnej (droga pożarowa) oraz wschodniej (dojazd do parkingu i strefy technicznej znajdujących się w podziemiu). Projektowany układ komunikacyjny, zgodnie z oczekiwaniami Organizatora, zakłada połączenie z istniejącym systemem komunikacyjnym obiektów Politechniki, a także z zachowaniem ścieżek pieszych z budynku Cognitarium. Nie uznaliśmy jednak za zasadne by połączyć budynki Ekofuturium i Cognitarium na poziomie kondygnacji podziemnej.  

ROZWIĄZANIA MATERIAŁOWE, TECHNICZNE i TECHNOLOGICZNE 

W budynku przewiduje się zastosowanie technologii oraz rozwiązań systemowych o wysokiej sprawności, wyprzedzających obowiązujące standardy i kreujące przyjazne środowisko dla użytkowników. Celem jest zapewnienie najwyższego komfortu wewnętrznego dla użytkowników, efektywnego wykorzystania niskoemisyjnych i odnawialnych źródeł energii, ograniczających koszty eksploatacji budynku, ograniczenie negatywnego wpływu na środowisko naturalne oraz osiągnięcie nisko energetycznego budynku w cyklu użytkowania. Zakłada się dostosowanie obiektu do wymagań błękitno-zielonej infrastruktury (m.in. retencja, instalacja „szarej wody”) oraz wykorzystanie pierwotnych źródeł ciepła: ziemia/woda, również ścieki/powietrze. Przewiduje się odzyskanie ciepła odpadowego z instalacji wentylacji oraz ściekowej (pompa ciepła ścieki-woda).  

Dobór materiałów podczas projektowania i realizacji inwestycji będzie podyktowany działaniami mającymi na celu ograniczenie śladu węglowego, również poprzez użycie materiałów lokalnych, aby ograniczyć ich transport. 

Dachy obiektu to „stropodachy zielone” (intensywne i ekstensywne), obsadzone roślinami z zachowaniem bioróżnorodności, co znacznie zwiększy retencję wody opadowej, którą planuje się gromadzić w zagłębieniach dachu (z przeznaczeniem dla zwierząt zasiedlających oraz odwiedzających) oraz w zbiornikach  retencyjnych, w celu nawadniania terenów zielonych wokół budynku oraz wykorzystania do spłukiwania w toaletach w systemie wody szarej. W centralach wentylacyjnych przewiduje się zastosowanie sorpcyjnych wymienników odzysku ciepła i wilgoci oraz zintegrowanej pompy ciepła pracujące ze zmienną wydajnością uzależnioną od stężenia CO2 w pomieszczeniach. Obiekt będzie wyposażony w nowoczesne, energooszczędne, wydajne oświetlenie LED z temperaturą barwową zbliżona do światła naturalnego. Energooszczędny system sterowania oświetleniem naturalnym i sztucznym, w tym system kontroli światła dziennego, dostosowujący intensywność oświetlenia w budynku do natężenia światła naturalnego, pozwoli na stworzenie warunków świetlnych zbliżonych do naturalnie występujących w środowisku. W pomieszczeniach planuje się zainstalowanie czujników oświetlenia i obecności. 

ROZWIĄZANIA PROEKOLOGICZNE 

Projektowany budynek Ekofuturium oferuje nie tylko wzbogacenie oferty edukacyjnej czy rekreacyjnej Koszalina, ale również polepszenie jakości przestrzeni zielonych miasta. Dodatkowym atutem jest zaplanowanie obszaru budynku dedykowanego wyłącznie zwierzętom – w szczególności ptakom oraz owadom.

Koncepcja zakłada zachowanie części istniejących drzew oraz nowe, liczne nasadzenia, z zachowaniem bioróżnorodności gatunkowej.  Projekt zakłada zachowanie maksymalnej liczby istniejących drzew. Szacuje się, że możliwe będzie zachowanie około 80% liczby drzew o średnicy pnia powyżej 50cm. Nowe nasadzenia zostały zaprojektowane na całej powierzchni terenu opracowania, co stanowić będzie solidny zasób zieleni filtrującej pyły zawieszone w obszarze miasta. 

Zielony dach, będący powierzchnią przeznaczoną dla ptaków i owadów łączy w sobie szereg funkcji wzmacniających proekologiczny charakter budynku. Dach stanowi świetną izolację budynku – zapobiega wychładzaniu w zimie i przegrzewaniu w lecie. Zaprojektowane okapy chronią pomieszczenia w strefie badawczej i biurowej przed nadmiernymi zyskami ciepła. Dodatkowo nachylenie powierzchni dachu w bardziej wydajny sposób pomaga gromadzić wodę opadową w celu jej ponownego wykorzystania.   

System zarządzania wodą szarą i deszczówką w projektowanym budynku oraz na terenie Ogrodu Doświadczeń będzie działał w sposób zintegrowany, żeby jak najlepiej wykorzystać cenny zasób, jakim jest woda.

Planuje sie wykorzystać materiały budowlane o niskim śladzie węglowym, np. drewno niskoemisyjne, czy drewno CLT. Wykorzystanie drewna umożliwia również harmonijne przejście pomiędzy przestrzeniami znajdującymi się we wnętrzu i na zewnątrz budynku. Efekt zostanie spotęgowany poprzez zastosowanie odpowiadającej sobie siatki konstrukcyjnej i siatki nowych nasadzeń.

Na etapie wykonywania dokumentacji projektowej należy również stworzyć mapę zasobów Koszalina, żeby umożliwić ponowne wykorzystanie materiałów z inwestycji w skali miasta. Należy przeanalizować przetargi i konkursy, aby wyodrębnić inwestycje umożliwiające synergię w zakresie inwestycji publicznych w Koszalinie. Aby w pełni wykorzystać zasoby miejskie, należy zidentyfikować infrastrukturę i budynki (np. pustostany nie nadające się do adaptacji), które mogą służyć jako banki materiałowe. Materiały budowlane, które można ponownie wykorzystać to m. in. gruz betonowy i żelbetowy (jako materiał wypełniający, zasypowy, podwarstwy do budowy dróg czy na warstwy drenażowe), asfalt i kruszywo asfaltowe, ziemia z wykopów do rekultywacji. Potencjału można szukać również w wielkogabarytowych elementach konstrukcyjnych (np. prefabrykatach), czy elementach konstrukcji stalowej, które w prosty sposób mogą być wykorzystane np. jako mała architektura, w zagospodarowaniu terenu przyległego do budynku Ekofuturium.

Aby warunki panujące we wnętrzu budynku były jak najbardziej zbliżone do warunków panujących na zewnątrz, ekspozycja w trakcie dnia jest oświetlona światłem naturalnym, a wieczorem energooszczędnymi oprawami o barwie światła zbliżonej do naturalnego.

W budynku planuje się wykorzystanie nowych technologii, np. pomp ciepła, wymienników odzysku ciepła, dachu biosolarnego.

BILANS TERENU DLA DZIAŁKI 19/17 

Powierzchnia działki:	23 003 m²
Powierzchnia zabudowy:	3510 m²
Powierzchnia całkowita:	6600 m²
Powierzchnia biologicznie czynna:	15 900 m²
Wskaźnik intensywności zabudowy:	0,29	maks: 1,2
Wskaźnik wielkości powierzchni zabudowy w stosunku do powierzchni działki:	0,15	min: 0,4
Wskaźnik powierzchni biologicznie czynnej:	0,69	min 25%
Wysokość zabudowy:	13,7 m	min 12m, max 24m
Liczba kondygnacji nadziemnych:	3	min 3 max 7
Liczba kondygnacji podziemnych:	1
Liczba miejsc parkingowych dla budynku:  Liczba miejsc parkingowych na działce 19/17:	128  43	dopuszczone bilansowanie 85 mp na parkingu przy ul. Śniadeckich

SZACUNKOWY BILANS POWIERZCHNI BUDYNKU 

Powierzchnia użytkowa budynku	5280 m²
W tym:
Piętro -1	1840 m²
Parking	740 m²
Pomieszczenia techniczne	320 m²
Pomieszczenia socjalne	100 m²
Magazyny główne i warsztat	680 m²
Piętro 0	2720 m²
Zespół wejścia głównego:	500 m²
Kawiarnia:	80 m²
Zespół toalet	80 m²
Zespół badawczy:	250 m²
Powierzchnia ekspozycyjna:	1810 m²
Piętro 1	670 m²
Strefa szkoleniowo-konferencyjna	400 m²
Zespół toalet	80 m²
Pomieszczenia biurowe	200 m2
Piętro +2	65 m²